Jadę do: Madagaskar!

MADAGASKAR

to państwo położone na Wyspie Madagaskar (czwartej pod względem wielkości wyspie świata), w zachodniej części Oceanu Indyjskiego. Dzięki geograficznemu odosobnieniu Madagaskaru przetrwały tu rozmaite gatunki roślin i zwierząt, jakich nie znajdzie się w innych częściach świata. Ta niezwykła przyroda stanowi największe bogactwo wyspy. W tutejszych lasach podziwiać można wspaniałe drzewa hebanowe, sandałowe i palisandrowe. Rosną tu również niezwykłe baobaby, aloesy, barwinki i szeflery ostrolistne. Z przedstawicieli tutejszej fauny wymienić należy przede wszystkim: kameleony, gekony oraz lemury i sifaki białe – małpiatki żyjące wyłącznie na Madagaskarze. Można powiedzieć, że wyspa ta jest prawdziwą świątynią natury. Z pewnością wielką atrakcją dla przyjezdnych będą spotkania z ciekawymi zwierzętami, piesze wędrówki po wyspie czy przejażdżki łodzią po tutejszych rzekach. Madagaskar to wymarzone miejsce na podróż - szczególnie dla tych, którzy kochają dziką przyrodę.

POWIERZCHNIA: 587 040 km2
STOLICA: Antananarywa
INNE WAŻNIEJSZE MIASTA: Fianarantsoa, Mahajanga, Toamasina, Antisiranana, Toliara.
PODZIAŁ ADMINISTRACYJNY: Madagaskar dzieli się na 6 prowincji (Antananarywa, Antsiranana, Fianarantsoa, Mahajanga, Toamasina, Toliara), których ośrodkami są miasta o tych samych nazwach. Prowincje z kolei dzielą się na 22 regiony.
JĘZYKI URZĘDOWE: malgaski, francuski
LUDNOŚĆ: Mieszkańcy Madagaskaru to w głównej mierze Malgasze (stanowią aż 96 % tamtejszej ludności), pozostali to Makua (1%),Francuzi (1%),i inni (2%). Malgasze stanowią dość zróżnicowaną mieszankę kulturową, dzieląc się na rozmaite grupy etniczne. Do najważniejszych grup należą: Merina, Betsimisaraka, Betsileo, Sakalava, Tsimihety, Antesaka, Tanala, Tandroy, Antemoro, Bara.

KIEDY WARTO PRZYJECHAĆ:

Madagaskar najlepiej odwiedzać od kwietnia do października – czyli w porze suchej.

CO WARTO KUPIĆ

Na Madagaskarze warto zakupić różnego rodzaju wyroby ze skóry i drewna, w tym drewniane rzeźby, biżuterię, odzież, tkaniny, przede wszystkim jedwab, rozmaite przyprawy oraz rum.

Antananarywa

– To stolica Madagaskaru, położona w środkowej części wyspy, nad rzeką Ikopa. Jest to jednocześnie największe miasto na wyspie. Założone zostało w 1625 r. Jego nazwa oznacza „Miasto Tysiąca”. Stolica Madagaskaru uważana jest za jedno z najbardziej malowniczych miast świata. Kolonialna architektura, strome brukowane uliczki, niekończące się schody, kamienne kościoły, tradycyjne domy z charakterystycznymi werandami, barwne targi, zielone wzgórza za miastem – to wszystko nadaje temu miastu niepowtarzalną, wręcz magiczną atmosferę.
Wśród ciekawych obiektów, które warte są zobaczenia, wymienić należy: Pałac Andohalo, Pałac Królowej, Świątynię Ambohipotsy czy też obserwatorium astronomiczne. W centrum miasta znajduje się Jezioro Anosy. W XIX wieku wrzucano do niego „nieposłusznych” młodzieńców z licznej rodziny królewskiej, pozbywając się tym samym pretendentów do władzy. Na środku jeziora, na niewielkiej wysepce, wznosi się Pomnik Poległych Żołnierzy, poświęcony tym, którzy zginęli podczas I wojny światowej. Będąc w stolicy Madagaskaru, koniecznie trzeba też zwiedzić położony na obrzeżach miasta Ogród Zoologiczno – Botaniczny Tsimbazaza. Można tu zobaczyć m.in. liczne gatunki lemurów oraz fossę – największego z ssaków drapieżnych występujących na Madagaskarze. Interesujący jest dział etnograficzny, prezentujący chaty z różnych rejonów wyspy oraz kamienne grobowce poszczególnych plemion. Ponadto w tutejszym muzeum obejrzeć można ciekawe eksponaty, np. wielkie jajo wymarłego strusia madagaskarskiego czy też szkielet dinozaura.

Betafo

– To dawne miasto królewskie, charakteryzujące się ciekawą architekturą domów ozdobionych kratami i kutymi balkonami. Ciekawostką są znajdujące się na jego obrzeżach kamienne wanny, do których doprowadzana jest za pomocą rurociągu gorąca woda z gór. Chętni mają niepowtarzalną okazję skorzystania z przyjemnej kąpieli.

Królewskie Wzgórze Ambohimanga

– Jest to stanowisko archeologiczne na Madagaskarze, wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO. Znajdują się tam niezwykłe zabytki okresu przedkolonialnego – zarówno obiekty związane z ówczesnymi władcami Madagaskaru, jak i miejsca pochówku i kultu religijnego. Do dawnego Ambohimanga prowadziło niegdyś siedem bram. Do dziś w najlepszym stanie zachowała się największa z nich zwana Ambatomitsangana („Stojący kamień”). W środku zobaczyć można pozostałości dawnego miasta królewskiego (w tym drewniana rezydencja Mahandriho, pałace, baseny), nekropolii królewskiej oraz budowli sakralnych. Miejsce to ma ogromne znaczenie dla tożsamości kulturowej Malgaszy i jest dla nich najważniejszym miejscem kultu, otaczanym czcią od pięciu stuleci.

Lasy deszczowe prowincji Antsiranana

– Bardzo cenne lasy deszczowe porastają północną część Madagaskaru. Dominują przede wszystkim w założonych na tym terenie parkach narodowych: Marojejy, Masoala, Zahamena, Ranomafana, Andringitra, Andohahela. Na terenach tych występuje wiele bardzo rzadkich gatunków roślin. Żyje tutaj również wiele zwierząt, dla których poważnym zagrożeniem jest kłusownictwo, przede wszystkim dla ssaków naczelnych i lemurów. Tereny te są domem dla rozmaitych gatunków gadów, płazów i ptaków. Dlatego też reliktowe lasy deszczowe zostały objęte ochroną i wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO.

Rezerwat Tsingy de Bemaraha

– Znajduje się on w centrum Madagaskaru. Ten ścisły rezerwat przyrody ochrania obszar bardzo bogaty w różnorodną faunę i florę. Suche lasy pierwotne zamieszkiwane są przez dużą populację lemurów oraz ptaków. Żyje tu m.in. madagaskarska sowa płomykówka – gatunek endemiczny. Miejsce to charakteryzuje się niezwykłym i niepowtarzalnym krajobrazem, na który składają się pofałdowane wzgórza, jeziora, wspaniały wąwóz rzeki Manambolo, lasy namorzynowe oraz skaliste szczyty wapiennego masywu, uformowane w szpiczaste iglice, nazywane przez Malgaszy „tsingami”. W rezerwacie, w dolnej części masywu znajdują się także liczne groty i jaskinie, w których podziwiać można różnorodne formacje naciekowe. W wąwozie Manambolo odkryte zostały cmentarzyska Vazimbas – najstarszych rdzennych mieszkańców wyspy. Rezerwat Tsingy de Bemaraha wpisany został na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO.

Île Sainte Marie

– Jest to wyspa położona tuż przy wschodnim wybrzeżu Madagaskaru. Kanał łączący obie wyspy jest doskonałym miejscem obserwacji wielorybów, które migrują tu z Antarktydy w okresie rozrodu. Sama wyspa Sainte Marie słynie również z tego, iż na przestrzeni XVII i XVIII w. była bazą, w której spotykali się piraci, m.in.: William Kidd, Robert Culliford , Olivier Levasseur, Henry Every , Abraham Samuel i Thomas Tew. Na wyspie, w Baie de Forbans, można odwiedzić nawet cmentarz z grobami ostatnich zmarłych tu piratów. Ponadto kilka metrów pod powierzchnią wody wciąż znajduje się kilka autentycznych wraków statków pirackich. Wyspę charakteryzuje duże bogactwo fauny i flory. Można tu spotkać np. kilka gatunków lemurów, kameleony i wiele ptaków, a także zobaczyć mnóstwo pięknych storczyków. Wyspę otaczają wspaniałe rafy koralowe, które można podziwiać podczas nurkowania. Jest to także okazja do zobaczenia żyjących w tamtejszych wodach żółwi morskich.

Jezioro Lac Tritriva

– To niezwykle malownicze jezioro znajduje się około 20 km od miasta Antsirabe, w środkowej części Madagaskaru. Położone jest wewnątrz krateru wulkanicznego. Urzeka ono niespotykaną, czarną jak atrament barwą, zadziwia kształtem przypominającym kontury wyspy. Brzegi jeziora są dość strome, dlatego bardzo trudne jest zejście do wody. W okolicy znajdują się liczne wygasłe stożki wulkaniczne.

CIEKAWOSTKI

1. Pod względem roślinności Madagaskar jest miejscem wyjątkowym – wśród występujących tu roślin znajduje się wiele endemitów. Jedną z ciekawszych roślin Madagaskaru jest palma ravinala, zwana też palmą podróżnika. Jest to jeden z symboli tego kraju. Liście tego drzewa, w razie potrzeby, mogą być źródłem wody pitnej. Wykorzystuje się jednak je w wyjątkowych sytuacjach, gdyż woda ta ma nieładny zapach.
2. Na Madagaskarze rosną też piękne rośliny z rodziny pachypodium, zwane ze względu na swój wygląd „stopą słonia” – mają one gruby, niski pień, z którego wyrastają cienkie gałązki z żółtymi kwiatami.
3. Na wyspie rosną również baobaby. Mieszkańcy Madagaskaru wykorzystują je do pozyskania wody. W pniu drzewa, na wysokości kilku metrów, wyrąbują oni otwór, przez który wydrążają wnętrze pnia aż do ziemi. Powstała w ten sposób przestrzeń napełnia się wodą, wypompowywaną z ziemi dzięki potężnemu systemowi korzeniowemu.
Baobaby charakteryzują się specyficznym wyglądem – sprawiają wrażenie, jakby rosły korzeniami do góry. Istnieją malgaskie legendy, które tłumaczą wygląd tych drzew. Jedna z nich mówi, że gdy Bóg stwarzał świat, posadził na nim rośliny. Najszybciej ze wszystkich rosły właśnie baobaby, zabierając światło innym roślinom. Wtedy Bóg za karę wyrwał je z ziemi i posadził korzeniami do góry. Inna natomiast legenda głosi, iż baobaby stworzył Bóg, ale to diabeł posadził je w ten sposób, chcąc mieć zielono w piekle.
Niezwykłą Aleję Baobabów można zobaczyć ok. 25 km od Morondavy, w zachodniej części Madagaskaru. Te potężne, wysokie, o grubych pniach drzewa te robią ogromne wrażenie. Mogą mieć one nawet około tysiąca lat. Powszechnie uważa się, że baobaby najlepiej podziwiać podczas wschodu lub zachodu słońca – wyglądają wtedy najpiękniej. 4. Również wśród tutejszych zwierząt występuje wiele endemitów. Do najciekawszych przedstawicieli fauny należą lemury. Są one symbolem i wizytówką Madagaskaru. Najsłynniejsze z nich to lemury katta. Przypominają one czarno-białego puszystego kota. Bezpowrotnie wyginęły żyjące tu niegdyś zwierzęta takie jak: miniaturowy hipopotam, wielki naziemny lemur Megaladapis czy też struś madagaskarski, ogromny ptak, osiągający ponad 3 metry wysokości i składający jaja o wysokości 30 centymetrów i średnicy 20 centymetrów. Natomiast około pół wieku temu okazało się, że uważany kiedyś za wymarły palczak madagaskarski (aye-aye) żyje na wyspie, jednak liczba żyjących obecnie tych zwierząt nie jest wielka – wynosi zaledwie kilkanaście sztuk. Charakterystyczną cechę tego zwierzątka jest długi palec środkowy, zakończony haczykowatym pazurem. Służy mu on do opukiwania pnia drzewa i wyciągania z niego owadów i ich larw przez wygryzione za pomocą siekaczy szczeliny.
5. Chcąc przed podróżą na Madagaskar poznać go bliżej, warto sięgnąć do książek napisanych przez polskiego pisarza i podróżnika, Arkadego Fiedlera, będących relacjami z jego podróży po tej wyspie. Są to: „Madagaskar, okrutny czarodziej”, „Jutro na Madagaskar” i „Wyspa kochających lemurów”.
6. Ciekawym zwyczajem mieszkańców Madagaskaru jest tutejszy taniec narodowy, zwany hira gaty. Jest to właściwie spektakl, łączący w sobie elementy tańca, muzyki, śpiewu i deklamacji. Zazwyczaj w widowisku takim współzawodniczą ze sobą dwie grupy. Może ono trwać nawet cały dzień. Kostiumy uczestników nawiązują do XIX-wiecznych strojów francuskich, zaś prezentowane przez nich opowieści zwykle zawierają jakiś morał.
7. Narodową grą mieszkańców wyspy jest fanorona. Powstała ona w XVII wieku i jest bardzo popularna. Przypomina nieco znaną u nas grę w szachy.
8. Jedną z grup etnicznych zamieszkujących Madagaskar jest na wpół koczowniczy lud Bara, żyjący w południowo-zachodniej części wyspy. Kultura tego plemienia silnie związana jest z zebu – tamtejszym bydłem domowym. Zebu jest na Madagaskarze najważniejszym towarem i wyznacznikiem bogactwa. Zgodnie z tamtejszą tradycją każdy młody mężczyzna musi przejść próbę, polegającą na kradzieży bydła. Gdy uda mu się tego dokonać, zostaje uznany za odpowiedniego kandydata do małżeństwa. Natomiast jeśli przez kradzież trafi do więzienia, jego atrakcyjność jeszcze bardziej wzrasta.
9. Na Madagaskarze panuje silny kult przodków. Według tamtejszej tradycji ciało zmarłego owija się w całun i składa się do grobu. Po jakimś czasie jest ono uroczyście ekshumowane, zawijane w nowy całun i ponownie składane w grobie. Grobowce często są ozdabiane malowidłami, z których można się dowiedzieć, kim był zmarły. Grobowce zazwyczaj są oddalone od wiosek i uważane są za miejsca święte.
10. Wśród mieszkańców Madagaskaru panuje zwyczaj zwany „fady” – słowo to oznacza coś zakazanego, tabu, którego nie wolno złamać. Jest to zwyczaj lokalny i to, co w jednej wiosce może być zakazane, w innej już nie musi być. „Fady” może więc być wskazywanie palcem grobowca, ubieranie się w niektórych sytuacjach na czerwono, jedzenie wieprzowiny w określonych miejscach. Niemal na całej wyspie czwartek jest dniem „fady” – nie powinno się wtedy pracować w polu, gdyż grozi to nędznymi plonami. Szczęśliwym za to dniem jest tam piątek – uważany za dobry dzień narodzin.
11. W historii Madagaskaru można odnaleźć pewne polskie akcenty. Polski podróżnik pochodzenia węgierskiego, Maurycy Beniowski (późniejszy bohater m.in… Poematu Juliusza Słowackiego pt.”Beniowski”), jako uczestnik konfederacji barskiej został zesłany na Kamczatkę. Stamtąd zorganizował brawurową ucieczkę statkiem. W 1774 r. trafił na Madagaskar, mając za zadanie uczynienie z niego francuskiej kolonii. W 1776 r. Malgasze obwołali go królem wyspy. Maurycy Beniowski wyjechał jednak z Madagaskaru. Powrócił tam dopiero w 1785 r. Rok później zginął w potyczce z Francuzami. Jego imię nosi jedna z ulic Antananarywy – stolicy Madagaskaru.
12. Warto też wiedzieć, że Madagaskar mógł zostać polską kolonią. W 1937 roku przybyła tam ekspedycja, kierowana przez Mieczysława Lepeckiego (byłego współpracownika Józefa Piłsudskiego). Miała ona zbadać możliwość skolonizowania wyspy przez polskich osadników. Jednym z jej uczestników i ekspertów był Arkady Fiedler, który wydał nieprzychylną opinię. Z powodu przeciągających się dyskusji na ten temat plany te pokrzyżowały się, a następnie, po wybuchu II wojny światowej, upadły całkowicie.
13. Polskę i Madagaskar wiąże też osoba Jana Beyzyma – księdza jezuity, misjonarza (1850-1912). Pracował on w schronisku dla trędowatych w Ambahiwuraku, poświęcając się chorym całkowicie. Zmarł w opinii świętości. Został beatyfikowany w 2002 r.

KUCHNIA:

Kuchnia Madagaskaru stanowi połączenie wpływów dwóch kultur: francuskiej i arabskiej. Jej podstawę stanowią: kasza kuskus, maniok, fasola, groch, ryż, kukurydza, owoce morza (szczególnie krewetki), ryby (głównie węgorze, tilapie i langusty) oraz mięso (przede wszystkim baranina i drób). Powszechnie stosowanym dodatkiem do dań są warzywa, zaś jako przypraw używa się czosnku, chili i kminku. Jada się tam też duże ilości owoców, a do deserów często dodaje się wanilię.
Aby dokładniej poznać smaki kuchni Madagaskaru, trzeba koniecznie spróbować niektórych z tamtejszych tradycyjnych potraw. Należą do nich:
-vary hen’omby – ryż z duszonym lub gotowanym mięsem zebu;
-kurczak z imbirem, doprawiony dużą ilością czosnku i cebuli;
-romazava – danie składające się z kilku rodzajów gotowanego mięsa (najczęściej z wołowiny, wieprzowiny i drobiu), z dodatkiem podsmażonych pomidorów, cebuli, czosnku, imbiru i szpinaku, podawane z ryżem;
-akoho sy voanio – kurczak w mleczku kokosowym, podawany z ryżem;
-mofo – placuszki, zastępujące na Madagaskarze chleb, mogą mieć różne smaki w zależności od tego, co stanowi ich podstawę;
-godro-godro – pudding z mleka kokosowego;
-banany w cieście przyrządzanym z mąki ryżowej i pszennej.
Na Madagaskarze pije się różnego rodzaju trunki, dość popularne są: wino palmowe, piwo imbirowe, litchel (alkohol robiony na bazie owoców liczi) oraz rum, doprawiany wanilią, cytryną, goździkami lub imbirem.

Dorota Pansewicz